Wykwalifikowani fizjoterapeuci stosują w swojej pracy różne metody zależne przede wszystkim od profilu pacjenta. W przypadku skolioz, dużą efektywność wykazuje metoda FITS, czyli Funkcjonalna Indywidualna Terapia Skolioz. Została stworzona przez Polaków dr n. med. Mariannę Białek oraz mgr Andrzeja M’hango. Bazuje na wielu technikach, które zostały zaadoptowane do terapii skolioz.
Jakie techniki wykorzystuje metoda FITS?
Funkcjonalna Indywidualna Terapia Skolioz to koncepcja łącząca wiele różnych metod fizjoterapeutycznych. Wybrane zostały takie elementy terapeutyczne, które najlepiej odpowiadają potrzebom specjalistów, zajmujących się leczeniem skolioz. W razie potrzeby uległy one niezbędnym zmianom.
Metoda FITS zawiera też autorskie techniki opracowane przez jej autorów. Do technik wykorzystywanych w metodzie FITS należą:
- poizometryczna relaksacja mięśni,
- ćwiczenia oddechowe,
- ćwiczenia krótkiej stopy,
- ćwiczenia stabilizacyjne,
- ćwiczenia we wzorcach korekcyjnych z wykorzystaniem taśmy TheraBand.
Dla kogo przeznaczona jest metoda FITS?
Metoda FITS wykorzystywana jest szeroko w terapii skolioz u dzieci. Jej najważniejszym zastosowaniem jest korekta tej wady postawy, ale nie tylko. Stosowana u dzieci pozwala na przygotowanie ich do operacji skoliozy. Wspomaga też korekcję obręczy barkowej i miedniczej po samych zabiegach. Z Funkcjonalnej Indywidualnej Terapii Skolioz skorzystają też pacjenci dotknięci chorobą Scheuermanna oraz z innymi niż skolioza wadami postawy. Co istotne, metoda FITS jest kierowana do dzieci niezależnie od stopnia skrzywienia.
Jej skuteczność potwierdza rekomendacja międzynarodowego towarzystwa SOSORT (Society on Scoliosis Orthoaedic and Rehabilitation Treatment). Metoda FITS jest jedną z zaledwie 7 metod na świecie, które otrzymały takie wyróżnienie.
Wskaźniki brane pod uwagę w metodzie FITS
Skolioza wykryta u danego pacjenta może znacząco różnić się od skoliozy wykrytej u innego. W związku z tym jednym z najważniejszych założeń metody FITS jest indywidualne podejście. Każdego pacjenta rozpatruje się odrębnie. Brane są pod uwagę czynniki takie jak:
- wielkość skrzywienia,
- umiejscowienie skrzywienia,
- rotacja kręgosłupa,
- kompensacje występujące w ciele (funkcjonalne i strukturalne),
- ustawienie barków,
- ustawienie miednicy,
- napięcie mięśniowe,
- ustawienie kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej,
- wzorzec oddechowy,
- wzorzec czucia głębokiego,
- wzorzec koordynacji,
- stan psychiczny.
Program leczenia metodą FITS
Na podstawie zebranych danych pacjent otrzymuje własny program leczenia. Program ten określa cele ogólne oraz szczegółowe.
Wśród celów ogólnych mogą znaleźć się np. te związane ze stabilizacją skoliozy u pacjenta z uogólnioną wiotkością. Celem ogólnym może być też zmniejszenie kąta skrzywienia u pacjentów ze skoliozą nieprogresującą lub poprawa stanu funkcjonalnego pacjenta z dużą skoliozą, który nie może poddać się operacji. W przypadku pacjentów kwalifikujących się do operacji, celem jest uelastycznienie skoliozy.
Cele szczegółowe dotyczą konkretnego obszaru w terapii. Mogą być związane np. z przywróceniem symetrii barków, nauką oddechu derotacyjnego lub zwiększeniem shiftu do korekcji skoliozy.
Etapy terapii metodą FITS
Metoda FITS wymaga od pacjenta pełnego zaangażowania w proces terapeutyczny. Kieruje nim przeszkolony specjalista, ale to osoba korygująca swoją postawę musi trzymać się założeń terapii. Metoda nadaje się jednak do pracy w różnych warunkach – także ambulatoryjnych i turnusowych. Sprawia to, że pacjenci mogą wykazywać mniejsze znużenie długotrwałym procesem leczenia. Zaleca się, by w procesie terapii uczestniczyli nie tylko fizjoterapeuci, ale też m.in. ortopedzi i psychologowie.
Etap I – badanie i diagnoza
W ramach pierwszego etapu Funkcjonalnej Indywidualnej Terapii Skolioz przeprowadza się najpierw dokładny wywiad. Po nim nadchodzi czas na badanie kręgosłupa, mięśni oraz postawy pacjenta.
Następuje też analiza dotychczasowej dokumentacji medycznej oraz wykonanych w przeszłości zdjęć RTG.
Specjalista pracujący w metodzie FITS kładzie szczególny nacisk na uświadomienie pacjenta o jego stanie oraz procesie leczenia. Omawiane są występujące problemy i ustalane są cele terapii – ogólne i szczegółowe.
Etap II – uwalnianie struktur mięśniowo-powięziowych
Na tym etapie terapeuta skupia się na tym, by zmniejszyć napięcie struktur tkanek miękkich pacjenta. Jest to szczególnie istotne dla dalszego procesu korekcyjnego. Do uwolnienia struktur mięśniowo-powięziowych wykorzystywana jest głównie praca manualna. Stosuje się narzędzia zapewniające biofeedback, takie jak kamera, telewizor i lustra. Wdrażany jest także trening sensomotoryczny z użyciem wałków, dysków, piłek i trenażerów równowagi.
Etap III – budowanie nowych wzorców korekcyjnych
Uwolnione struktury mięśniowo-powięziowe można zacząć na nowo kształtować. Na tym polega trzeci etap terapii metodą FITS. Pacjent pod okiem fizjoterapeuty nabywa nowe wzorce postawy w pozycjach funkcjonalnych i stabilizuje je. Rozwija się jego pamięć mięśniowa, w czym udział ma nauka motoryczna i czuciowo-ruchowa informacja zwrotna. Efektem tego etapu jest uzyskanie przez pacjenta możliwości autokorygowania swojej postawy bez dodatkowych narzędzi.
Metoda FITS wymaga zaangażowania dziecka i rodzica w terapię.
Pacjent oraz jego rodzina musi w pełni zaangażować się w proces terapeutyczny, którym kieruje doświadczony i przeszkolony terapeuta. Metoda nadaje się do pracy w warunkach ambulatoryjnych oraz turnusowych. Idealną sytuacją jest taka, w której nad leczeniem czuwa zespół interdyscyplinarny: fizjoterapeuta, ortopeda i psycholog. Życzymy sobie i Wam, aby takie całościowe podejście było niebawem powszechnie dostępne.
Bibliografia
- Dr n. med. Marianna Białek, Aneta Bytner, dr Andrzej M’hango D.O.
Andrzej Permoda, Anna Permoda, Diagnostyka i terapia skolioz według metody FITS, Poznań 2022 - Berdishevsky H, Lebel VA, Bettany-Saltikov J, Rigo M, Lebel A, Hennes A, Romano M, Białek M, M’hango A, Betts T, de Mauroy JC, Durmala J., Physiotherapy scoliosis-specific exercises – a comprehensive review of seven major schools. Scoliosis Spinal Disord. 2016 Aug 4;11:20.
