Jakie korzyści dla rozwoju niesie ze sobą dzikie dzieciństwo?
W poniższym tekście przeczytasz o tym, czym jest dzikie dzieciństwo i jakie może mieć znaczenie dla rozwoju współczesnych dzieci. Dowiesz się również, czym jest zespół deficytu natury i jakie niesie ze sobą skutki. Opowiem także więcej o tym, jak dzikie dzieciństwo może oddziaływać na rozwój zmysłów, postawę ciała, zdrowie psychiczne oraz naukę. Jeżeli wahasz się nad tym, czy dzikie dzieciństwo jest w ogóle możliwe współcześnie i to np. w wielkim mieście, tutaj znajdziesz inspirację. Mam nadzieję, że przekonasz się również, że warto zbliżyć się do natury.
Dzikie dzieciństwo - co to znaczy?
Dzikie dzieciństwo dla każdego może oznaczać coś innego. W moim odczuciu jest to dzieciństwo, w którym każdego dnia jest czas na swobodną zabawę na zewnątrz niezależnie od pogody. Nie bez znaczenia jest również to, jakie miejsca wybieramy do aktywnego spędzania czasu. Z wielu badań naukowych wynika, że bliskość natury, możliwość swobodnego zanurzenia się w niej i doświadczania jej wszystkimi zmysłami ma zbawienny wpływ na rozwój dzieci. Innymi słowy, dzikie dzieciństwo oznacza dla mnie również dużą ilość czasu niezorganizowanego przez dorosłych, w którym to dzieci przejmują inicjatywę i dają upust swojej kreatywności. Środowiskiem, które sprzyja relaksacji, dobrej i wolnej zabawie, nieskrępowanej aktywności fizycznej jest według mnie właśnie środowisko naturalne. W zależności od możliwości, potrzeb i zasobów może to być las, łąka, ogród lub park.
Zespół deficytu natury
Zespół deficytu natury został zdefiniowany przez dziennikarza Richarda Louva. Opisuje go jako cenę, jaką ludzkość płaci za współczesne odwrócenie się od przyrody. Prowadzi to, zdaniem autora, do częstszego występowania chorób fizycznych oraz psychicznych. Życie w oddzieleniu od przyrody wiąże się między innymi ze zubożeniem doznań zmysłowych. Według Louva wspomniany zespół deficytu natury może przyczyniać się do rozwoju otyłości, chorób serca, deficytów uwagi i koncentracji, depresji i zaburzeń psychicznych. Może być również odpowiedzialny za zaburzenia zachowania, nadpobudliwość, zaburzenia lękowe. Dotyczy nie tylko pojedynczych osób, ale także całych rodzin i społeczności. Może zmieniać sposób zachowania ludzi w miastach a także sposób planowania przestrzennego miast. Co ważne, możemy odwrócić tę tendencję, jeśli docenimy wartość natury i ponownie się do niej zbliżymy.
Dzikie dzieciństwo - wpływ na rozwój zmysłów
Rozwój technologiczny i cywilizacyjny sprawia, że wiele dzieci prowadzi tryb życia, który jest bardzo obciążający sensorycznie. Dzieci ruszają się coraz mniej, spędzają także mniej czasu na swobodnej zabawie z rówieśnikami na świeżym powietrzu. Więcej czasu spędzają, korzystając z urządzeń elektronicznych. W związku z tym, często równowaga pomiędzy zaangażowaniem poszczególnych układów zmysłowych w codzienne funkcjonowanie bywa zaburzona. Bodźce wzrokowe i słuchowe często dominują w kontakcie z elektroniką. Brakuje natomiast aktywności angażujących do pracy całe ciało, które stymulowałyby odpowiednio układ przedsionkowy, proprioceptywny i dotykowy. Remedium na specyfikę dzisiejszych czasów może stanowić właśnie dzikie dzieciństwo. Środowisko naturalne jest bardzo przyjazne sensorycznie. Nie przytłacza nadmiarem bodźców sensorycznych, za to zaprasza do swobodnej eksploracji i doświadczania go wszystkimi zmysłami. Dzięki temu jest świetnym miejscem do ćwiczenia integracji sensorycznej.
Dzikie dzieciństwo - wpływ na postawę ciała
Tylko co piąte dziecko w Polsce spełnia kryteria Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dotyczące codziennej aktywności fizycznej. Brzmi to bardzo niepokojąco, ponieważ różnorodna aktywność fizyczna jest ważna dla prawidłowego rozwoju ruchowego. Codzienny ruch jest także niezbędny w ramach profilaktyki powstawania wad postawy ciała. Jak to odnieść do zalet płynących z dzikiego dzieciństwa? Otóż taki styl życia obfituje w dobroczynny ruch, swobodną zabawę i różnorodne aktywności angażujące całe ciało. Tak jak wspomniałam wyżej, leśne zabawy, takie jak chociażby omijanie przeszkód, chodzenie po różnorodnym podłożu, balansowanie na leżących pniach czy poszukiwanie leśnych skarbów, angażują 3 główne układy zmysłowe istotne dla rozwoju postawy ciała. Należą do nich układ przedsionkowy, dotykowy i proprioceptywny. Ich właściwa praca i współpraca jest ściśle związana z rozwojem ruchowym, koordynacją ruchową, równowagą i postawą ciała. Mają również wpływ na rozwój świadomości własnego ciała, co ma duże znaczenie dla prawidłowej postawy.
Dzikie dzieciństwo - wpływ na zdrowie psychiczne dzieci
Coraz więcej badań pojawia się w obszarze interakcji dzieci z naturą. Ich wyniki zdecydowanie zachęcają do zbliżenia się do przyrody na co dzień. Z pewnością wiele zagadnień wymaga jeszcze zbadania, doprecyzowania, ale już dzisiaj wiemy, że dzikie dzieciństwo blisko natury ma dobroczynny wpływ na zdrowie psychiczne dzieci. Wiemy, że u dzieci, które na co dzień miały kontakt z terenami zielonymi odnotowano niższą zapadalność na depresję w życiu dorosłym. Ponadto, zauważono, że lepiej radzą sobie one z trudnościami życiowymi. Mają również większe poczucie sprawczości i kontroli. Co ciekawe, zauważono, że dzieci mające codzienny kontakt z naturą, lepiej radzą sobie także w relacjach z innymi oraz w zabawach zespołowych. Kontakt z naturą może również wpływać pozytywnie na ogólny dobrostan psychiczny, reaktywność emocjonalną, samoocenę oraz nadaktywność. Pomaga redukować poziom napięcia i stresu.
Dzikie dzieciństwo - wpływ na rozwój poznawczy, naukę
Aktywność fizyczna jest jednym z najsilniejszych czynników mających wpływ na neuroplastyczność mózgu. Neuroplastyczność zaś polega na tworzeniu nowych połączeń w centralnym układzie nerwowym, które są niezbędne dla rozwoju oraz nauki. Czy konieczne jest zatem, żeby ta aktywność fizyczna miała miejsce w środowisku naturalnym? Nie, nie jest to konieczne, ale warto wykorzystać jego potencjał. Wiemy bowiem, że podczas spacerów w lesie zwiększa się aktywność fal mózgowych alfa powiązanych z relaksem i odprężeniem. Jednocześnie wzrasta aktywność fal beta związanych z większą koncentracją uwagi. To oznacza, że w lesie, w otoczeniu natury spada poziom stresu a jednocześnie poprawia się pamięć i koncentracja oraz sprawniej działają wszelkie procesy poznawcze. Wiemy również, że dzikie zabawy, swobodna eksploracja terenów naturalnych pozytywnie wpływają na rozwój kreatywności, pamięć roboczą. W badaniach zaobserwowano także korzystne zmiany morfologiczne w mózgu u dzieci, które często przebywały w otoczeniu przyrody.
Dzikie dzieciństwo - jak to zrobić w XXI wieku?
Specyfika naszych czasów, zagospodarowanie przestrzenne terenów, na których mieszkamy mogą wydawać się niesprzyjające dzikiemu dzieciństwu. Ja jednak uważam, że niezależnie od tego, gdzie mieszkamy możemy na własnych zasadach i w zgodzie z indywidualnymi potrzebami swojej rodziny szukać więzi z naturą. Proponuję zacząć od tego, żeby do codziennej rutyny wprowadzić czas na świeżym powietrzu niezależnie od pogody. Warto rozejrzeć się w swojej okolicy i poszukać miejsc, w których jest po prostu więcej zieleni i dzieci mogą w bezpiecznym otoczeniu pobawić się swobodnie. Nie musisz od razu wyruszać na survival czy bushcraft. Wystarczy, że otworzysz się na naturę wokół Ciebie, zaczniesz dostrzegać jej cykliczność i zmienność w zgodzie z porami roku. Malutkie i większe enklawy zieleni są dostępne niemal wszędzie. Jeśli w codziennym biegu przeznaczysz trochę czasu na pochylenie się z dzieckiem nad spotkanym kwiatkiem, obserwację biedronki czy ślimaka to już może być dobry pierwszy krok w stronę życia bliżej natury.
Daj się poprowadzić dziecku ku naturze
Polecam Ci też, żeby dać się poprowadzić dzieciom. One z reguły mają naturalny pęd do eksploracji otoczenia i większą uważność na przyrodę wokół siebie. Jeżeli chcesz możesz także poszukać inspiracji na leśne zabawy, aktywności w książkach takich jak chociażby ” Lasoterapia dla dzieci” czy “Chodź na dwór”. Nie zapominaj jednak o tym, że nie wszystko musi być zorganizowane i zaplanowane. Możesz równie dobrze dać się poprowadzić dziecku i poczuć ” leśne flow” po swojemu:) Ku mojej uciesze powstaje coraz więcej ciekawych miejsc dla Rodzin oraz wydarzeń, które promują życie bliżej natury i cenią wartość dzikiego dzieciństwa. Możesz rozejrzeć się i poszukać takich miejsc, wydarzeń w swojej okolicy. Można tam poznać dużo inspirujących ludzi. Mam nadzieję, że udało mi się zasiać w Tobie ziarenko zachwytu nad walorami dzikiego dzieciństwa. Bilans korzyści rozwojowych jasno mówi o tym, że warto spróbować zwrócić się w kierunku tego, co proste, naturalne, łatwo dostępne i korzystne dla zdrowia.
Podziel się proszę swoimi doświadczeniami w temacie dzikiego dzieciństwa w komentarzu. Czy Twoja Rodzina lubi takie formy spędzania wolnego czasu? A może mój wpis zachęcił Cię do pewnych zmian?
Bibliografia:
- Tillmann S. et. al., Mental health benefits of interactions with nature in children and teenagers: a systematic review, Journal of epidemiology and community health, 2018.
- Preuss A. Zaniewska D. Lasoterapia z dziećmi, Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała 2022.
- Wohlleben P. Dotknij, poczuj, zobacz – fenomen relacji człowieka z naturą, Wydawnictwo Otwarte, 2022.
- Louv R. Ostatnie dziecko lasu, Wydawnictwo Mamania, 2020.
- Simonienko K. Lasoterapia, Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała 2021.
