Czy znasz to uczucie, kiedy po dniu, pełnym stresu i napięcia emocjonalnego, czujesz się jak po przebiegnięciu maratonu? Lub sytuacji, kiedy na silny, gwałtowny stres, reagujesz objawami fizycznymi (np.: ból brzucha, głowy, nudności itp.)? Można powiedzieć, że emocje możemy odczuć w naszym ciele. Bywa też tak, że ciało „cierpi” i nie ma to związku z sytuacją stresową, ale jednocześnie trudno jest znaleźć somatyczne podłoże tego cierpienia.
Emocje w ciele mogą o sobie dać znać w postaci problemów psychosomatycznych.
Są za nie odpowiedzialne emocje, które z różnych powodów nie mogły zostać wyrażone lub przeżyte w naszej przeszłości. W pewnym sensie „odłożyły” się w naszym ciele i dają o sobie znać w postaci różnych dolegliwości somatycznych. Jak widać, emocje, mimo że nie da się ich zmierzyć czy zważyć, mają duży wpływ na nasze funkcjonowanie. Warto więc poświęcić chwilę, aby zrozumieć, czym są i jak wpływają na nasze ciało.
Nie ma dobrych i złych emocji.
Emocje są odpowiedzią ciała i umysłu na sytuację, którą subiektywnie uznajemy za ważną. Może to być zarówno reakcja na coś przyjemnego – oczekiwanie na spotkanie z dawno niewidzianym przyjacielem, czy zbliżająca się randka, jak i trudnego – rozstanie, czy przykre zdarzenie losowe. I chociaż każdy z nas dąży do pozytywnego bilansu emocjonalnego (wolimy się cieszyć niż smucić), to jednak każda emocja niesie za sobą jakąś ważną informację, której warto się przyjrzeć i próbować zrozumieć jej sens. Uczucia są bowiem źródłem wiedzy o znaczeniu danego wydarzenia w naszym życiu (ważne vs. nieważne), pomagają nam dokonać jego oceny (korzystne vs. niekorzystne) oraz pozwalają uruchomić reakcję adaptacyjną.
Jakie są funkcje emocji?
Aby lepiej zrozumieć funkcje emocji, spróbuj wyobrazić sobie życie np. bez lęku…
Pewnie w pierwszej chwili pomyślisz: “Świetnie! Po co mi lęk?”
Czy aby na pewno?
Lęk stoi bowiem na straży naszego bezpieczeństwa. Gdybyśmy nie czuli strachu, podejmowalibyśmy działania, które mogłyby zagrażać nawet naszemu życiu. To może tak pozbyć się przynajmniej złości? Po co ona komu? Otóż złość, jest emocją, która pozwala nam mierzyć się z różnymi trudnymi sytuacjami i podejmować decyzje o zmianach.
A co ze smutkiem? Smutek powoduje, że znacznie zwalniamy tempo życia, dzięki czemu jesteśmy w stanie być bardziej uważni na siebie, innych i świat wokół siebie.
Każde uczucie ma swoją funkcję.
I tak jest z każdym doświadczanym przez nas uczuciem – każde ma swoją funkcję i niesie inną informację.
Emocje motywują nas do działania. Są źródłem wiedzy o nas samych, naszych potrzebach, możliwościach i ograniczeniach, ale także o otaczającym nas świecie. Umożliwiają nam budowanie relacji z innymi ludźmi. Powstaje więc pytanie, dlaczego stają się też źródłem kłopotów i cierpienia fizycznego?
Jakie emocje znamy?
Człowiek może doświadczać bardzo wielu stanów emocjonalnych, o różnym nasileniu, wartości i czasie trwania. Wyróżniamy jednak pięć emocji podstawowych, które są uniwersalne kulturowo, ale także ważne ze względu na możliwość przetrwania. Należą do nich złość, strach, smutek, wstręt i radość. Biorą one udział w tworzeniu emocji bardziej złożonych. I tak radość z niewielką domieszką niepokoju, może świadczyć np. o miłości tęsknocie, smutek i strach będą składały się na rozpacz, a złość i lęk mogą prowadzić do poczucia krzywdy.
Dlaczego odczuwamy emocje w ciele?
Mimo że, emocji nie da się zobaczyć, to wszystkie te emocje odczuwamy w ciele. Doświadczenie emocjonalne wpływa na biochemię mózgu, oraz funkcjonowanie pozostałych układów: nerwowego, hormonalnego, krążenia, mięśniowego itd. Uczucia są stanem umysłu, który wpływa na funkcjonowanie organizmu. Emocje wpływają na nasze ciało bez naszej świadomości i w sprzyjających warunkach ta bezwarunkowa współpraca jest dla nas korzystna. Czasami jednak dzieje się inaczej.
Reakcja ma znaczenie.
Od wczesnych etapów życia uczymy się wyrażać i przeżywać nasze emocje. To w dzieciństwie powstaje swego rodzaju mapa naszych doświadczeń emocjonalnych, która w znacznym stopniu determinuje postępowanie z emocjami w życiu dorosłym. Tak jak już pisałam, emocje nie są dobre, ani złe. To raczej to, co z nimi robimy, prowadzi do chaosu i poczucia bezradności. Kiedy małe dziecko przewróci się i stłucze kolano, co może usłyszeć od swojego dorosłego opiekuna? Reakcji może być wiele. Niektóre z nich dadzą dziecku zrozumienie i prawo do płaczu, a niektóre zablokują tę możliwość. A kiedy dziecko będzie okazywało złość, bo nie ma ochoty na kończenie zabawy? Czy znajdzie u dorosłego zrozumienie? A może zostanie ukarane za niegrzeczne zachowanie? Czy dostanie prawo do przeżywania i wyrażania złości, czy też będzie się uczyło, że złość jest zła? Będzie miało prawo się bać, cieszyć, smucić, być niezadowolone itp.? Czy będzie miało przestrzeń na przeżywanie i wyrażanie wszystkich emocji? Bez oceniania, zaprzeczania im, czy tłumienia?
Mapa doświadczeń emocjonalnych zapisana jest też w ciele.
Oczywiście nie chodzi tu o jednorazowe doświadczenia, ale pewien wzorzec reakcji, który zapisuje się na mapie doświadczeń emocjonalnych i wyznacza kierunek postępowania z emocjami w życiu dorosłym. Jeżeli uczymy się, że są emocje dobre i złe, te, które można wyrażać, i te, których należy unikać, wówczas robi się bałagan emocjonalny. Nasza mapa pełna jest ślepych uliczek, które blokują dostęp do wielu, ważnych przeżyć. Tłumimy emocje, zaprzeczamy im, udajemy, że czujemy inaczej, niż czujemy. Żeby się w tym odnaleźć, przestajemy zwracać w ogóle uwagę na uczucia. To, że się zamrażamy, odcinamy, nie zmienia faktu, że uczucia nadal w nas są. Niewyrażone, zaczynają działać niejako przeciwko nam. Emocje kumulują się w naszym ciele i w efekcie dają znać o sobie w postaci dolegliwości bólowych, czy przewlekłych chorób psychosomatycznych.
Postawa człowieka mówi dużo o jego emocjach
Kiedy pacjent wchodzi do gabinetu, nie sposób nie zwrócić uwagi na postawę jego ciała, sposób poruszania się, siadania… Czy nisko trzymana głowa, zapadnięte ramiona, napięta szyja i ból barków nie przywodzi na myśl dźwigania jakiegoś ciężaru? Czy bóle w „krzyżu” nie są przypadkiem efektem tłumionej złości i braku prawa do dbania o własne potrzeby? A może trudności z poruszaniem się i bóle reumatyczne mają związek z niewyrażonym lękiem i niepewnością, w związku z oczekiwaniem kolejnych sukcesów.
Stan duszy i stan ciała. Nagromadzone emocje są w ciele.
Na skutek powtarzalności pewnych reakcji, ciało przyjmuje nawykowe wzorce, które wpływają na nasz układ ruchu. Nagromadzenie emocji lub stresu w ciele skutkuje zaburzeniem prawidłowej postawy ciała. Niestety bardzo trudno jest przywrócić prawidłową postawę w takiej sytuacji. Aby było to możliwe, nie wystarczy zająć się tylko ciałem, ale warto poszukać również pomocy w zrozumieniu tych emocji u psychoterapeuty. Proces psychoterapii otwiera możliwość wglądu w starą mapę doświadczeń emocjonalnych. Pozwala dostrzec „ślepe zaułki” oraz poszukiwać nowych dróg, które pozwolą nam znacząco poprawić jakość życia.
A czy stres jest zawsze zły? Dowiedz się więcej o negatywnych skutkach stresu i o tym czy powinien być całkiem wyeliminowany z naszego życia.
