Mając małe dziecko, chyba każdemu z nas zdarzyło się pomyśleć: „Ale szybko biega, na pewno będzie piłkarzem/biegaczką/pływakiem itp.” I często zastanawiamy się, kiedy jest dobry moment na zapisanie dziecka na dodatkowe zajęcia sportowe, aby nie zaprzepaścić jego „talentu”, bo przecież wybitni sportowcy zaczynali, mając kilka lat. Czy uprawianie jednej dyscypliny sportowe jest dla dzieci zdrowe? Aktualnie pojawia się coraz więcej krytycznych głosów specjalistów z zakresu ortopedii sportowej odnośnie do jednostronnej specjalizacji w sporcie.
Model wczesnej specjalizacji w sporcie, czyli wybór jednej spośród dyscyplin sportowych dla dzieci.
Który młody chłopiec nie chciałby być jak Robert Lewandowski?
W Wikipedii możemy przeczytać, że Robert Lewandowski zaczął trenować w wieku 6 lat. Do klubów piłkarskich przyjmowane są dzieci już w tym wieku. Przez kilka kolejnych lat dochodzą do treningów 3-4 razy w tygodniu i meczów przez większość weekendów w sezonie. Również w innych dyscyplinach ten schemat się powtarza.
W latach 90-tych przeprowadzono badania na grupie skrzypków.
Wyniki wskazywały na to, że poziom skrzypka zależy głównie od czasu poświęconego na ćwiczenie. Uzyskane wyniki przeniesiono do świata sportu i stwierdzono, że wczesne ukierunkowanie na daną dyscyplinę daje przewagę nad osobami rozpoczynającymi w późniejszych latach. Potwierdziły to badania dotyczące piłki nożnej, triathlonu oraz hokeja na trawie. Opisana teoria nie może być odniesiona do każdego sportu, m.in. taniec, łyżwiarstwo figurowe, gimnastyka artystyczna. Należy pamiętać, że czynniki genetyczne, społeczne lub środowiskowe są równie ważne. Natomiast badania naukowe dowodzą, że jedynie 18% czołowych sportowców rozpoczęło uprawianie swojej dyscypliny sportu jako małe dzieci, co się przekłada na 1% różnicy między wybitnymi zawodnikami.
Wczesna specjalizacja wiąże się ze wzmożonym stresem psychologicznym.
Wynika to z presji na osiąganie wyników, napiętego planu dnia (treningi zajmują codziennie dużo czasu), ograniczając spotkania z przyjaciółmi czy możliwość rozwijania innych pasji. To wpływa na kumulację emocji, które wpływają na ciało i postawę. Kolejnym problemem wczesnej specjalizacji są problemy ortopedyczne. Prawie każda dyscyplina sportu wpływa na wybrane, konkretne struktury w ciele dziecka. Dzieje się tak, ponieważ powtarzalna, podobna aktywność stwarza ryzyko przeciążeń, uszkodzenia tkanek poprzez nadmierne zużywanie struktur oraz urazów.
Organizacje medyczne i sportowe nie zalecają wyboru jednej dyscypliny sportowej dla małych dzieci.
Problem jest na tyle poważny, że pojawiły się zalecenia towarzystw medycznych w sprawie wczesnej specjalizacji w sporcie m.in. Amerykańskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej:
- unikanie nadmiernego nakładu czasu na trening i zawody,
- monitorowanie stanu psychicznego,
- kładzenie nacisku na formę zabawy w rozwoju zdolności motorycznych,
- rozwój zdolności motorycznych na całe życie.
A co na to organizacje związane ze sportem?
Podobną opinię wydał Międzynarodowy Komitet Olimpijski, podkreślając zagrożenia płynące z wczesnej specjalizacji: urazy przeciążeniowe, zespół wypalenia i zaburzenia odżywiania.
Jeśli nie udaje się uniknąć wczesnej specjalizacji, określono konieczność włączania w program treningowy zajęć wyrównujących i treningu nerwowo-mięśniowego, czyli programu profilaktycznego (jak fizjoterapia).
Urozmaicone dyscypliny sportowe dla dzieci jako alternatywa.
Te wytyczne są zgodne tzw. rozwojowym modelem uczestnictwa w sporcie. Jako fizjoterapeutki uważamy, że jest to świetna alternatywa. Według niej rozwój sportowca dzieli się na fazy:
- wyboru – zajęcia ogólnorozwojowe, w formie zabawy,
- specjalizacji – mniejsza liczby dyscyplin, może rozpocząć się preferencja jednego sportu i podział na poziomy umiejętności,
- inwestycji – dla niewielkiej grupy sportowców, wysoki poziom wyników w jednej dyscyplinie.
Sam model jest mocno zindywidualizowany. Uogólniając polega na wczesnym urozmaiceniu treningów i późniejszej specjalizacji.
Jedna czy wiele dyscyplin sportowych dla dzieci. Jaką drogę wybrać?
Decyzje związane z rozwojem naszych dzieci nigdy nie są łatwe, zwłaszcza że presja otoczenia często jest ogromna. Ma to też związek z panującą w danym okresie modą na wybrane dyscypliny sportowe dla dzieci. Najważniejsze jest to, żeby pamiętać, że ruch powinien przynosić dzieciom radość i to właśnie tę radość powinniśmy pielęgnować. Chcesz zacząć uprawiać z dzieckiem sport rekreacyjnie?
Bibliografia:
- W. Petersen, S. Bierkę, M. Haner, Frühe Spezialisierung im Sport: Risiko für Überlastungsschäden, Verletzungen und Burnout?, Sports Orthopaedics and Traumatology, vol.36, Issue 2, June 2020, 115-122
