Gorset ortopedyczny stosowany w skoliozie rodzi wiele pytań dzieci i rodziców. Jakie są rodzaje gorsetów? Jak sprawdzić czy gorset jest prawidłowo zrobiony? Do jakiego wieku nosi się gorset? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w poniższym wywiadzie.
Jakie są rodzaje gorsetów ortopedycznych?
W ortotyce indywidualnej wyróżniamy gorsety korekcyjne, gorsety stabilizujące i gorsety korekcyjno-stabilizujące. Do leczenia skolioz idiopatycznych korzysta się z gorsetów korekcyjnych. W Polsce najczęściej korzysta się z gorsetów w typie gorsetu Cheneau oraz jego następcy – gorsetu Rigo-Cheneau. Czasem spotyka się jeszcze gorsety typu Boston, jednak są one już rzadkością. Celowo piszemy o gorsetach „w typie”, ponieważ oryginalny gorset wykonać może tylko osoba z konkretnym certyfikatem wydanym przez jednostkę akredytującą.
Jak długo trwają pomiary do gorsetu?
Powoli odchodzi się od odlewów gipsowych na rzecz komputerowego pomiaru 3D, który polega na skanowaniu tułowia dziecka za pomocą skanera 3D. Doświadczony ortotyk dokona pomiarów w czasie nieprzekraczającym 25 minut. Czasem sytuacja zmusza nas do wykonania gipsowej miary, dzieje się tak najczęściej w skoliozach neurogennych, gdzie stan funkcjonalny pacjenta nie pozwala na zachowanie stabilnej pozycji przez czas jednej minuty.
Co zabrać na pierwszą wizytę?
Na pierwszą wizytę należy zabrać wniosek NFZ na zaopatrzenie ortopedyczne od lekarza prowadzącego (kod Ł.55 – kwota refundacji 1600zł), aktualne zdjęcie RTG oraz stary gorset, jeśli taki posiadamy.
Ile trwa wykonanie gorsetu?
Proces produkcji gorsetu nie powinien przekroczyć 4 tygodni. Standardowy czas wykonania wynosi od 2 do 3 tygodni. Każdy gorset jest produktem w 100% indywidualnym, wykonanym z uwzględnieniem wszelkich uwarunkowań klinicznych oraz składającym się z kilku etapów produkcyjnych.
Jak wyglądają kolejne etapy wykonania gorsetu?
Poszczególne etapy wykonania gorsetu to:
1. Pierwsza wizyta pacjenta w zakładzie: pobranie miary (skan 3d, wywiad, badanie kliniczne)
2. Proces produkcyjny:
- projektowanie kształtu gorsetu w programie komputerowym CAD (computer aided design),
- przekształcenie modelu wirtualnego w model fizyczny poprzez wyfrezowanie pianki poliuretanowej (to od kształtu pianki zależy to, jak gorset będzie korygował ciało pacjenta),
- na modelu piankowym formuje się plastik, który zamienia się w gorset,
- kiedy wszystko wystygnie, zdejmujemy idealnie przylegający do modelu plastik, szlifujemy go i przygotowujemy do przymiarki.
3. Druga wizyta pacjenta w zakładzie:
- przymiarka to etap, który polega na dopasowaniu szczegółów i dokonaniu małych korekt gorsetu (np. długość gorsetu przy siadaniu),
- następny etap to wykończenie, część typowo rzemieślnicza polegająca na szlifowaniu krawędzi, wklejeniu wkładek dla komfortu i uszyciu skórzanych pasków zapinających gorset,
- ostatnim etapem jest nauka obsługi gorsetu i umówienie wizyty kontrolnej.
Z czego zrobione są gorsety?
Gorsety do leczenia skolioz wykonywane są z materiałów termoplastycznych, certyfikowanych i przeznaczonych dla przemysłu medycznego.
Jak sprawdzić, że gorset jest prawidłowo zrobiony?
Najlepszym sposobem na sprawdzenie działania gorsetu, jest wykonanie zdjęcia RTG kręgosłupa w gorsecie. Następnie zdjęcie porównuje się ze zdjęciem wykonanym bez gorsetu. W RTG możemy sprawdzić:
- kąty skrzywienia wg Cobba,
- kąt rotacji kręgów,
- pion,
- wysokość umiejscowienia pelot,
- negatywne kompensacje (np. wtórne skrzywienie w odcinku szyjnym).
Nie ma jednolitych norm dotyczących stopnia korekcji skoliozy przez gorset. Wszystko zależy od wieku dziecka, dojrzałości kostnej i elastyczności tkanek miękkich. Zarówno fizjoterapeuta, jak i ortotyk mając całościową wiedzę o danym pacjencie, mogą określić czy dana korekcja jest wystarczająca. Bardzo długo mówiło się w literaturze o minimum 50% korekcji kąta Cobba w gorsecie. Bez takiej korekcji gorset uznawany był za nieefektywny. Dzisiaj wiemy, że jest to nieprawda. Korekcja powinna być maksymalną możliwą do zaakceptowania przez pacjenta, niepowodującą wtórnych kompensacji oraz wygenerowaną w odwrotności do mechanizmu patologicznego skoliozy idiopatycznej.
Kiedy trzeba wymieniać gorset na nowy?
Wszystko zależy od intensywności procesu wzrostu oraz obrazu klinicznego. Przyjmuje się, że należy wymienić gorset po 10-14 miesiącach. O szybszej potrzebie zmiany gorsetu możemy myśleć przy intensywnym procesie wzrostu pacjenta lub zmianie typu skoliozy.
Jakie są objawy niepożądane i kiedy zgłosić się do ortotyka na poprawki?
Objawy które, jeśli się pojawią, powinny zostać zgłoszone do ortotyka:
- parestezje (mrowienie, drętwienie w ręce),
- otarcia, siniaki,
- nacisk na piersi wynikający z ich nagłego wzrostu.
Do jakiego wieku nosi się gorset?
Finalna decyzja o zakończeniu leczenia gorsetowego należy do lekarza ortopedy, po konsultacji zespołowej z fizjoterapeutą i ortotykiem. Parametry, które najczęściej bierzemy pod uwagę to:
- stopień dojrzałości (ocena w badaniu RTG, test Risera),
- szybkość wzrostu – czy pacjent urósł w przeciągu ostatniego półrocza,
- czas, jaki minął od pierwszej menstruacji/początku mutacji głosu u chłopców.
Zakończenie leczenia gorsetowego przebiega stopniowo, polega na zmniejszeniu liczby godzin spędzanych w gorsecie, aż do zupełnego zaprzestania noszenia. Cały proces jest rozłożony w czasie i monitorowany przez lekarza i fizjoterapeutę.
Czy czas noszenia gorsetu ma znaczenie?
Tak. Musimy zrozumieć, że gorset jest narzędziem, które „steruje” tym, jak rośnie kręgosłup. Gorset normalizuje siły oddziałujące między pojedynczymi kręgami. Kręgi ustawione w „krzywym” wzorcu skoliozy, pogłębiają skrzywienie (błędne koło). Jeśli ustawimy je w pozycji skorygowanej poprzez gorset, pozwala to na równomierny wzrost. Wzrost kości to proces powolny, w związku z tym skorygowana pozycja kręgosłupa powinna utrzymywana być jak najdłużej. Prowadzi to do prostych wniosków – im dłużej, tym lepiej. W literaturze stanowczo określa się czas około 22 godzin na dobę. Trzeba dodać, że dotyczy to gorsetu zastosowanego u dzieci i młodzieży rosnącej, bo tylko wtedy gorset może znormalizować proces wzrostu.
Mgr Wojciech Sieteski – fizjoterapeuta, ortotyk w Zakładach Ortopedycznych im. W. Omiotka
Mgr Krzysztof Jerzy Nowak – fizjoterapeuta, ortotyk w Zakładach Ortopedycznych im. W. Omiotka
Źródła grafik:
- zdjęcia własne
- Gorset Rigo-Cheneau
