Dziecięce stopy są tematem częstego niepokoju rodziców. Coraz dłuższe kolejki do gabinetów podologicznych wskazują na coraz częstsze problemy dorosłych osób w obszarze stóp. Nic więc w tym dziwnego, że chcemy, aby nasze dziecko nie musiało w przyszłości w tych kolejkach czekać. Dlatego, kiedy zauważymy lub ktoś zasugeruje nam, że nasze dziecko ma płaskostopie albo koślawi pięty, to zaczynamy poszukiwania. Niestety zarówno informacje w internecie, jak i te powtarzane przez niektórych specjalistów często są oparte na wiedzy sprzed kilkudziesięciu lat.
Mity na temat płaskostopia u dzieci.
Postanowiłam zmierzyć się z mitami, które najczęściej słyszę w gabinecie. Są to zwykle cytaty, które rodzic usłyszał w przedszkolu, od babci, od innego rodzica czy lekarza pediatry.
1. "Stopa dziecka jest płaska do 6 roku życia. – Dziecko z tego wyrośnie."
Prawdą jest, że stopa dziecka stale się kształtuje. Nie jest prawdą, że kiedy dziecko zdmuchuje 6 świeczek na torcie, magicznie stopa ulega wysklepieniu.
Mit 6 roku życia powstał prawdopodobnie z tego, jak przebiega proces kostnienia poszczególnych kości w stopie. Jednak nie jest to przyczyną, dla której mielibyśmy czekać z diagnostyką do owych szóstych urodzin.
Fizjoterapeuta podczas badania może stwierdzić czy stopa pracuje prawidłowo, czy jej ustawienie (zarówno w staniu, jak i chodzie) jest prawidłowe. Pamiętajmy o tym, że stopa nie jest odrębną częścią ciała. Jest ona elementem całego organizmu i jej ustawienie wpływa na pozostałe części układu ruchu. Działa to też w drugą stronę i może być tak, że dysfunkcja leży, dajmy na to w stawie biodrowym. W takiej sytuacji bez pracy nad tym stawem stopa nie rozwinie się prawidłowo. Wcześnie wykryty problem jest często dużo prostszy do wyeliminowania, a terapia trwa krócej.
2. "Najskuteczniejsze ćwiczenia na płaskostopie u dzieci: zwijanie ręcznika lub podnoszenie woreczka palcami i chodzenie na palcach."
Pewnie każdy z nas kojarzy te ćwiczenia z młodości. Powinny już dawno odejść do lamusa, ale niestety nadal są praktykowane w niektórych ośrodkach i polecane jako “ćwiczenia korekcyjne”. Niestety w przypadku płaskostopia, one nie pomogą, ale wręcz mogą pogorszyć problem.
Są to ćwiczenia, które trenują funkcję chwytną stopy, a nie jej prawidłowy podpór.
Mogą być stosowane jako forma rozgrzewki czy zabawy, ale w przypadku dzieci, których stopy rozwijają się prawidłowo. Tu znajdziesz ciekawe ćwiczenia na płaskostopie dla dziecka.
3. "Najlepszym sposobem profilaktyki stopy płasko-koślawej są usztywnione buty nad kostkę."
Ten mit pojawił się na skutek badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych w latach 70-tych. Badania te zostały później podważone, ponieważ nie posiadały grupy kontrolnej, czyli były przeprowadzone nieprawidłowo. Niestety sama idea przetrwała. Obecnie istnieje wiele badań naukowych, które podważają wyniki wspomnianych badań.
4. "Chodzenie boso po twardej podłodze powoduje płaskostopie u dzieci."
Według tego mitu, stąpając po twardym podłożu, stopa się rozpłaszcza. Istnieje wiele badań, w których porównywane są różne parametry stóp (i nie tylko) u dzieci, które poruszają się na co dzień w obuwiu i bez. Grupa dzieci chodzących boso wypada lepiej w większości badanych parametrów lub nie ma istotnych różnic między grupami. Mit obalony!
5. "Dziecko powinno od razu chodzić w butach, aby stopa się nie wykrzywiała."
Ten mit jest trochę podobny do poprzedniego. Z góry zakłada, że stopa nie poradzi sobie z obciążeniem ciała. Jednak wkładając ją od razu w but, ograniczamy jej możliwości treningu. Nie dość, że mięśnie i więzadła nie są stopniowo obciążane (czyli są w rezultacie słabsze), to układ nerwowy nie jest stymulowany. Stopa nie może “uczyć się” różnych nawierzchni, twardości, faktur, temperatur. Obawy rodziców często skupione są na tym, że stopy małego dziecka ustawione są w koślawości. Jest to naturalny etap kształtowania się kończyn dolnych. Jest on całkowicie naturalny i potrzebny, aby stawy mogły prawidłowo się rozwijać.
6. "Syn ma stopy po dziadku. I tak będzie miał płaskostopie."
Jak to mówią: z genami nie wygrasz. Coś w tym jest. Jednak należy wziąć pod uwagę fakt, że wspomniany dziadek miał całkowicie inny tryb życia i doświadczenia. Medycyna była na innym poziomie. Nie było właściwych programów profilaktycznych. Obuwie było zupełnie inne.
Inną kwestią jest to, że dziadek w młodości miał dużo więcej ruchu. W naturalny sposób trenował swoje stopy. Obecnie dzieci wiodą raczej siedzący tryb życia. Dlatego, jeżeli syn ma predyspozycje genetyczne do nieprawidłowej postawy, to może być ostatecznie w gorszym stanie niż jego dziadek.
7. "Stopa kształtuje się od kiedy dziecko zaczyna chodzić."
Stopa dziecka kształtuje się już w życiu płodowym. Zdarza się, że dzieci rodzą się z nieprawidłowym ustawieniem stopy. Niestety zdarza się, że rodzice słyszą od lekarza, że wystarczy poczekać. Jak dziecko zacznie chodzić, to stopa się wyprostuje. Jest to duży błąd. W pierwszym roku życia rozwój psychoruchowy jest bardzo intensywny. Dotyczy to również stóp. Stopy wytracają funkcję chwytną na rzecz podporowej. Ponadto na podeszwie stopy znajduje się mnóstwo receptorów, których stymulacja jest niezwykle ważna (dlatego niemowlęta nie powinny mieć założonych skarpetek, kiedy tylko jest to możliwe). W czasie zdobywania kolejnych umiejętności np. obroty czy czworakowanie ćwiczone są ruchy w stawie skokowym. Stopy uczą się pracy w całym łańcuchu kinematycznym, co jest potrzebne później do prawidłowego chodu.
Tak naprawdę można powiedzieć, że zanim dziecko zacznie chodzić, stopa jest już po bardzo intensywnym treningu chodu.
Martwi Cię płaskostopie u dziecka? Skonsultuj się z fizjoterapeutą!
Kluczem jest właściwe badanie diagnostyczne. Specjalista powinien sprawdzić postawę całego ciała, wykonać testy funkcjonalne, sprawdzić stopę podczas stania i podczas chodu oraz przeprowadzić dokładny wywiad. Na tej podstawie dobierze właściwą terapię oraz ćwiczenia do wykonywania w domu. A być może okaże się, że stopy dziecka rozwijają się prawidłowo.
Bibliografia:
- Piotr Kostrzębski, “Stopa dziecka”.
- S Franklin, M Grey, N Heneghan, L Bowen, F Li, Barefoot vs common footwear: A systematic review of the kinematic, kinetic and muscle activity differences during walking, Gait Posture 2015 Sep;42(3):230-9.
- Rose GK. Correction of the pronated foot. J Bone Joint Surg Br. 1962;44:642–647.
- Wenger DR, Mauldin D, Speck G, Morgan D, Lieber RL. Corrective shoes and inserts as treatment for flexible flatfoot in infants and children. J Bone Joint Surg Am. 1989;71:800–810. Driano AN, Staheli L, Staheli LT. Psychosocial development and corrective shoewear use in childhood. J Pediatr Orthop. 1998;18:346–349
- Mosca VS. Flexible flatfoot in children and adolescents. J Child Orthop. 2010;4(2):107-121. doi:10.1007/s11832-010-0239-9
