Bardzo często słyszę od rodziców w moim gabinecie: „Moje dziecko ma płaskostopie, jak to naprawić?”. W wielu przypadkach odpowiedz jest prosta: „Daj mu czas!”. Lecz nie zawsze… O tym, że dziecko ma płaskostopie mówimy, kiedy brakuje przynajmniej jednego łuku w stopie. Przyczyny płaskostopia mogą być różne. Jest to dość powszechnie występująca przypadłość u dzieci, ale czy zawsze jest to zaburzenie? Jakie mogą być przyczyny płaskostopia?
Czy zawsze płaska stopa wymaga leczenia?
Dziecko rodzi się z płaskimi stopami z dodatkową podściółką tłuszczową. W wieku 3 lat zaczyna wytwarzać się prawidłowe wysklepienie stopy . W miarę wzrostu i nabierania nowych umiejętności ruchowych, aktywność mięśni wzrasta. Przez to zmienia się ustawienie całych nóg, w tym stopy i wytwarza się łuk. Około 6 roku życia ten proces powinien się zakończyć. Jednak nie zawsze się tak dzieje.
Płaskostopie okiem fizjoterapeuty.
Płaskostopie możemy podzielić na elastyczne i sztywne:
- Elastyczne
Dziecko prezentuje prawidłowo wysklepioną stopę w odciążeniu. Czyli w momencie, kiedy stopa nie jest obciążona ciężarem ciała. Najłatwiej można to zaobserwować w siadzie. Podczas stania na palcach stopa również ulega wysklepieniu.
- Sztywne
Nawet podczas stania na palcach lub siedzenia nie obserwujemy pojawienia się łuku w stopie. Wynika to z nieprawidłowej budowy kostnej stopy lub kończyny dolnej, problemów neurologicznych towarzyszących dziecku. Jest zazwyczaj diagnozowana u dzieci już w okresie niemowlęcym.
W swoim gabinecie zazwyczaj spotykam się z płaskostopiem elastycznym.
Przyczyny płaskostopia naczęściej znajdują się poza stopą.
Nie każde dziecko ma ta samą przyczynę płaskostopia. Oto kilka przykładów:
- Obniżone napięcie mięśniowe.
Słaba aktywność mięśniowa, pozwala na ruch w stawach w zwiększonym zakresie. Powoduje to obniżenie łuku w stopie i powstanie płaskostopia.
- Wzmożone napięcie mięśniowe
U dzieci ze wzmożonym napięciem w obrębie kończyn może dochodzić do przykurczu mięśniowego w wyniku czego napięte ścięgno Achillesa ustawia piętę w koślawości i wytwarza się płaskostopie.
- Hipermobiność stawowa
W przypadku występującej hipermobilności i nieprawidłowej pracy więzadeł w stawach, dochodzi do ich nieprawidłowego ustawienia, a łuk stopy zapada się pod ciężarem ciała.
- Zwiększona masa ciała
Badania wykazują, że dzieci z nadwagą mają znacznie częściej wady postawy w tym płaskostopie. Więcej na temat wad postawy, które towarzyszą otyłości u dzieci.
Czy płaskostopie może dawać jakieś objawy?
Większość dzieci z płaskostopiem nie skarży się na żadne objawy. Sporadycznie zdarzają się następujące objawy:
- ból w pięcie, stopie, kolanie czasem w całej nodze,
- nietypowy, niezręczny chód (np. dziecko stawia stopy do środka),
- trudności w chodzeniu w różnym rodzaju butów.
Kiedy patrzymy na dziecko z płaskostopiem zaczynamy się zastanawiać czy potrzebuje specjalnego buta albo wkładki, aby poprawić wygląd stopy. Odpowiedź brzmi… to zależy!
Jak zauważyłaś/eś jest wiele powodów, dla których płaskostopie może wystąpić i w każdym przypadku ten proces przebiega inaczej.
Wybór terapii zależy od przyczyny płaskostopia.
Jako fizjoterapeutka, kiedy badam dziecko poniżej 5 roku życia, płaskostopie często jest oznaką innych problemów. Najczęściej oznaką słabości na „górze łańcucha”, czyli w biodrze i tułowiu. I na tym się głównie skupiam w terapii. Kiedy jeden obszar jest osłabiony, w innym może się pojawiać za dużo napięcia. I bardzo często stopy niejako “nadrabiają” za inne części ciała. Dzieci, którym brakuje stabilności w centralnej części ciała, będą próbowały ją gdzieś uzyskać. Stopy ustawione w pronacji (środek stopy jest opuszczony w kierunku podłoża) dają większą powierzchnię w kontakcie z podłogą. Dzięki temu mają szerszą podstawę podparcia, co zapewnia większą stabilność. Te dzieci mają również deficyty w obrębie innych obszarów motoryki dużej, takich jak stanie, chodzenie, skakanie, równowaga. I to zwykle jest powodem przyjścia na konsultację do fizjoterapeuty.
U tych dzieci mimo upływu czasu problem nie zniknie, jedynie może narastać. Nie pomogą tu sztywne buty i wkładki, ani legendarne ćwiczenia z woreczkami, tylko dokładne określenie przyczyny występującego płaskostopia i zniwelowaniu przyczyny, a nie objawu.
Jeśli martwią cię stopy Twojego dziecka niezależnie od jego wieku, warto się udać do fizjoterapeuty. Być może pozwoli to zapobiec dalszym dysfunkcjom i problemom w przyszłości.
Bibliografia:
- DHVan Boerum, BJ Sangeorzan, Biomechanics and pathophysiology of flat foot, FootAnkle Clin.2003
- Piotr Kostrzebski, Stopa dziecka – zrozumieć stopę dziecka e-book
