Przyczyny powstania wady postawy nie zawsze są oczywista. Przytoczę pewien przykład z gabinetu. Kilka lat temu, przyszła do mnie na terapię dziewczynka. Na potrzeby tego artykułu nazwijmy ją Julka. Była przygarbiona, głowa i barki były wysunięte do przodu, klatka piersiowa schowana a plecy okrągłe. Widziałyśmy się na terapii raz w tygodniu i ćwiczyła w domu. Po każdej terapii była duża poprawa widoczna i dla mnie i dla Julki, jednak nie była to trwała zmiana. Zazwyczaj w takiej sytuacji okazuje się, że pacjent nie wykonuje zaleconych ćwiczeń wystarczająco często (a niestety zdarza się, że wcale). W tym przypadku mama potwierdzała, że Julka ćwiczy. Od początku była raczej nieśmiała, pomimo nastoletniego wieku chciała, żeby zawsze była z nią mama. Po kilku spotkaniach zauważyłam, że postawa zaczyna się wręcz pogarszać. W rozmowie, Julka zaczęła opowiadać o egzaminach próbnych i zauważyłam jak z każdym słowem coraz bardziej „zamyka się w sobie”. Zasugerowałam mamie wizytę konsultacyjną u psychologa. Okazało się, że dziewczynka nie radzi sobie z presją szkoły i żyje w nieustannym stresie. Z czasem prowadzenia psychoterapii (i fizjoterapii) jej postawa również zaczęła się stopniowo poprawiać.
Postawa....
... według słownika
Słowo postawa na naszej stronie pojawia się wielokrotnie. Co właściwie oznacza to słowo?
Według słownika języka polskiego PWN:
- «właściwa komuś budowa ciała»
- «układ ciała świadomie mu nadany»
- «stosunek człowieka do życia lub do pewnych zjawisk, wyrażający jego poglądy; też: sposób postępowania lub zachowania wobec określonych zjawisk, zdarzeń lub w stosunku do ludzi
Jak widzimy postawa ma związek z ciałem, ale nazywamy też tak stosunek człowieka do czegoś. I często właśnie ten stosunek jest widoczny w postawie, tak jak w przypadku mojej pacjentki.
...według fizjoterapeuty
Wzorce ruchowe i postawa są ważnymi elementami rozwoju fizycznego i emocjonalnego dziecka. Ruch jest to coś, co się zmienia, coś dynamicznego. Podczas gdy postawa jest czymś przeciwnym – stanem statycznym, charakteryzującym się brakiem ruchu.
Można powiedzieć, że postawa jest jak cień…albo jak taka stop-klatka na filmie. Każdy ruch składa się z szeregu następujących po sobie postaw.
...według badaczy
Podążając za tą ideą, Roaf (1978) zdefiniował postawę jako „tymczasową pozycję” przyjętą przez organ w ramach przygotowania do następnej pozycji. I ja jak najbardziej się z tym zgadzam, dlatego też bardzo ważne jest, aby ciało dziecka oceniać nie tylko w statycznej pozycji, ale też w ruchu. Najbardziej naturalnym dla nas ruchem jest chód! (o tym będzie ekstra wpis! )
Co wpływa na postawę? Jakie są przyczyny wad postawy?
Jak już wiemy nie tylko czynniki fizyczne mają wpływ na postawę ciała. Pomyśl jak często jest tak, że dzieci w tym samym wieku, z tej samej kultury, z podobnym trybem życia tak diametralnie się od siebie różnią. Przyczyny wad postawy też dla każdego człowieka mogą być odmienne.
1. Dziedziczność
To co się nasuwa na myśl od razu, to geny…
Ile razy jest tak, że patrząc na dziecko od razu widzimy podobieństwa? Nie tylko w rysach twarzy czy kolorze włosów, ale także właśnie w budowie ciała czy nawet sposobie siedzenia czy chodzenia. Czasem to podobieństwo nie jest takie oczywiste. Później jednak okazuje się, że dziadek Henio to też miał takie stopy, a babcia Gienia kolana. Aktualnie jest trochę łatwiej o takie poszukiwania ze względu na powszechność fotografii. 🙂 To w jakim tempie rośniemy, jak wygląda nasz rozwój jest zapisane w kodzie genetycznym. Długość i masę kości posiadamy od urodzenia i razem stanowią one dominujący czynnik w postawie.
A wracając do dziadka Henia… To, że dorobił się palucha koślawego (czyli potocznie halluxa, chociaż po łacinie hallux to po prostu paluch), to nie znaczy, że jego wnuczek tez tego halluxa będzie miał. Na to wpływają też inne czynniki.
2. Wiek
Każdy wiek ma swoje prawa i postawa też jest od wieku bardzo zależna. Najbardziej dynamicznie rozwija się przez pierwsze kilka lat życia i w okresach największego wzrostu.
Krzywizny kręgosłupa kształtują się w trakcie przyjmowania przez niemowlę coraz bardziej pionowej pozycji (dlatego między innymi tak ważne jest nieprzyspieszanie tych etapów). Stopa rozwija się bardzo długo, na początku oczekiwane jest wypłaszczenie stopy, a dopiero z czasem kształtuje się łuk podłużny.
Częstą bolączką rodziców jest koślawość kolan albo siadanie w literkę W czy chodzenie ze stopami skierowanymi do wewnątrz. Ale tu trzeba pamiętać o naturalnych etapach rozwoju i tym, że zmienia się budowa i ustawienie kości udowej. Możecie o tym poczytać u Mamy Fizjoterapeuty.
Z kolei na starość w następstwie doświadczeń życiowych, schorzeń współistniejących i czynników, postawa także wygląda inaczej.
3. Płeć
Nie da się ukryć, że budowa ciała kobiety i mężczyzny jest inna. Ale jaka jest różnica w postawie ciała?
Główną różnicą jest budowa miednicy. Z jej odmiennej budowy wynika ustawienie kości udowych, co ma wpływ na budowę stawu kolanowego. Miednica kobiety jest przystosowana do ciąży i do naturalnego, bezpiecznego porodu. Kobiety także mają większy procent tkanki tłuszczowej w organizmie. Jest ona formą magazynu energii na czas ciąży, porodu oraz karmienia piersią.
4. Warunki środowiska
Ten punkt brzmi dość enigmatycznie. 🙂 Chodzi w nim głównie o to jak spędzamy czas w ciągu doby. Czyli czynności wykonywane w ciągu dnia, pozycja w jakiej pracujemy, w przypadku dziecka to czy lekcje są zdalne czy odbywają się w klasie, co robi po powrocie ze szkoły. Ale również cos mniej oczywistego – sposób ubierania się . Czy jest to mundurek szkolny, obcisłe dżinsy czy sukienki?Warunki, w jakich żyjemy cegiełka po cegiełce stworzą cały mur, który przyczynia się do budowy naszej postawy.
5. Czynniki społeczne
Przystosowujemy się do społeczeństwa, w którym żyjemy. Możemy zauważyć, że jeżeli ktoś wysoki żyje wśród niższych od siebie, to z reguły zacznie się garbić. Wynika to z próby patrzenia w oczy rozmówcą, ale też z chęci przystosowania się do otoczenia (w tym konkretnym przypadku, niekorzyścią dla siebie). Mówimy tu też o normach społecznych w danych grupach kulturowych czy wiekowych np. nastolatki najczęściej przyjmują wyluzowaną postawę.
6. Stan emocjonalny
Stan emocjonalny również ma wpływ na naszą postawę i jest to bardzo szeroki temat. Zarówno typ osobowości, problemy z jakimi dana osoba się boryka, jak i emocje, które odczuwa, mają wpływ na postawę. Co więcej, postawa tej samej osoby może być trochę inna każdego dnia. Przypomnij sobie, jak trudno jest stać prosto, kiedy się czegoś boisz i jak zaciskasz szczęki lub pięści, kiedy targa Tobą złość. Więcej na ten temat w artykule o wpływie emocji na ciało.
7. Aktywność fizyczna
Wiemy na pewno ,że brak aktywności fizycznej przyczynia się do pogorszenia wzorców ruchowych. Różnorodna aktywność fizyczna przyczynia się do prawidłowego rozwoju. Natomiast, jeżeli w ruchu równowaga ciała nie zostaje utrzymana, skutkiem mogą być ograniczenia funkcjonalne i zaburzenie wzorców ruchowych. Jak zmotywować dziecko do aktywności ruchowej?
Postawa jest cechą unikatową.
Myśląc o postawie ciała powinniśmy zawsze zwrócić uwagę na wszystkie czynniki, które na nią wpływają. To, że jest ich tak wiele i sumują się, czyni postawę cechą indywidualną i niepowtarzalną. W związku z tym, trudno jest znaleźć uniwersalną normę, która tworzyłaby idealną postawę dla każdego. Tak samo trudno jest stworzyć zestaw ćwiczeń, który będzie idealny dla każdego pacjenta z daną wadą postawy. Poza unikatowością, także przyczyny powstania wady postawy mogą być całkiem różne.
Badanie i terapia wad postawy powinny być dostosowane do pacjenta, który do nas przychodzi. Dlatego bardzo ważny jest wywiad, badanie fizykalne, ale też nawiązanie relacji z dzieckiem. Jeżeli dziecko jest zestresowane wizytą, często dużo trudniej jest osiągnąć jakiekolwiek efekty. Pamietajmy tez o możliwości konsultacji z innymi specjalistami.
Zastanówmy się też, jaką atmosferę wokół terapii roztaczamy jako rodzice – czy jest to przymus czy raczej staramy się aby kojarzyła się dobrze? Powodem powstania wady postawy mogą być np. emocje. Im dziecko czuje się lepiej w gabinecie, tym terapia będzie efektywniejsza.
